Obowiązek powstaje od danej czynności, a nie zaliczki

Samo otrzymanie pieniędzy nie mieści się w katalogu czynności opodatkowanych zakreślonym treścią art. 5 ustawy o VAT.

Problemy z rozliczaniem VAT to chleb powszedni niejednego podatnika. Spory pojawiają się m.in. na styku aktywności firmowej i prywatnej, gdy nie udaje się sfinalizować jakiejś transakcji. Jeden z nich przesądził niedawno Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) we Wrocławiu w wyroku z 24 września 2025 r.

Zerwany kontrakt

Sprawa dotyczyła podatnika VAT, który wpadł w podatkowe tarapaty w związku z umową sprzedaży nieruchomości jeszcze sprzed rozpoczęcia działalności. Chodziło o warunkową umowę z grudnia 2015 r. Przedsiębiorca na kilka miesięcy przed zarejestrowaniem się na jako podatnik VAT zobowiązał się przed notariuszem sprzedać prawo użytkowania wieczystego oraz udział w użytkowaniu wieczystym kilku działek. W akcie notarialnym znalazło się jednak zastrzeżenie, że kontrakt dojdzie do skutku jeśli prezydent miasta nie wykona prawa pierwokupu przysługującego gminie. Początkowo nic nie zapowiadało problemów. Samorząd nie zgłosił roszczenia, a kupujący wpłacił na konto podatnika prawie połowę umówionej ceny, tj. ponad 3 mln zł.

Schody zaczęły się, gdy umowa warunkowa została jednak rozwiązana. Sprzedawca zobowiązał się oddać pieniądze niedoszłemu nabywcy. I tu do akcji wkroczył fiskus, który uznał, że w odniesieniu do planowanej sprzedaży sprzedawca działał już jako podatnik VAT i w momencie otrzymania zaliczek powstał u niego obowiązek podatkowy z tego tytułu. Urzędnicy...