Pokusa wazeliniarstwa

autor zdjęcia: mat. pras.

źródło: Rzeczpospolita

Wbrew pozorom monopol i własność państwowa nie są korzystnym rozwiązaniem dla żadnego przedsiębiorstwa, a tym bardziej dla organów państwa i polityków, którzy go kreują lub pozwalają kreować.

W latach 70. XX wieku grupa polskich ekonomistów – m.in. Leszek Balcerowicz, Władysław Balicki, Janusz Beksiak, Urszula Grzelońska, Jan Lipiński, Adam Lipowski, Stanisław Nowacki i Krzysztof Porwit – opisywała zjawisko, które nazwano w literaturze światowej moral hazard, czyli pokusa nadużycia. Polegało ono np. na tym, że – w socjalizmie, czyli w gospodarce tzw. planowej – duże przedsiębiorstwa państwowe nie dawały się skutecznie regulować, ponieważ wykorzystywały przewagę informacyjną nad organami rządowymi (tzw. asymetrię informacji) i praktycznie mogły bezkarnie realizować swoje marnotrawne „strategie rozwojowe”.

Materiał na Nagrodę Nobla

Opis tego zjawiska w światowej literaturze przyniósł wiele Nagród Nobla w dziedzinie ekonomii. Niestety, nie znalazł się wśród laureatów żaden polski ekonomista (chyba że pochwalimy się absolwentem prawa Uniwersytetu Warszawskiego Leonidem Hurwiczem wzbogacającym jednak statystyki USA). Wielka to szkoda, ponieważ mieliśmy w Polsce przed 1989 rokiem nadmiar „bogactwa materiału badawczego” dotyczącego zjawiska moral hazard, dobrze opracowanego teoretycznie, i była wielka szansa na Nobla dla wspomnianych wyżej ekonomistów, choć na pewno nie wymarzona.

Śledząc współczesne praktyki polskich „państwowych monopoli”, ostatnio coraz drastyczniej...