Jak wyglądała odwilż w ZSRR

źródło: AFP

Workuta w pobliżu koła podbiegunowego, jeden z najgorszych obozów pracy w ZSRR, gdzie Aleksander Sołżenicyn spędził kilka lat.

źródło: AFP

Aleksander Sołżenicyn (1918–2008) dramatyczne doświadczenia z pobytu w łagrze opisał w książkach, które przyniosły mu światową sławę i literacką Nagrodę Nobla.

źródło: AFP

źródło: AFP

Po śmierci Stalina, a zwłaszcza po wystąpieniu Chruszczowa na XX zjeździe partii w 1956 r., w ZSRR nastał okres tzw. odwilży. Jednak ówczesne władze szybko powróciły do represjonowania społeczeństwa.

W 1962 r. w Moskwie spotkały się dwie osoby, które różniła przeszłość, a połączyła nadzieja demokratycznych reform. Mowa o poecie Aleksandrze Twardowskim, wysokim urzędniku partyjnym i laureacie nagrody stalinowskiej, oraz Aleksandrze Sołżenicynie, byłym więźniu GUŁagu i przyszłym laureacie literackiej Nagrody Nobla. Obaj twórcy stali się symbolami politycznej odwilży, dlatego obydwu wyeliminował totalitarny system.

Chruszczowowskie zmiany

Jeśli użyć definicji, to w historii ZSRR odwilżą zwykło się nazywać lata nadziei zapoczątkowane w 1953 r. śmiercią krwawego satrapy Józefa Stalina. Termin odwilż został zapożyczony z wydanej rok później powieści Ilii Erenburga o identycznym tytule, która stanowiła rodzaj literackiego rozliczenia ze stalinowskimi metodami budowy komunistycznego raju na ziemi. Polityczną oznaką poluzowania totalitarnego systemu było publiczne osądzenie tzw. kultu jednostki, kiedy podano w wątpliwość zasługi i nieomylność zmarłego wodza.

Takiego czynu dokonał w 1956 r. kolejny sowiecki przywódca − Nikita Chruszczow − na forum XX zjazdu partii komunistycznej. Dokonał oczywiście w interesie partyjnej nomenklatury, która miała dość lęku przed fizyczną eksterminacją, pragnęła za to sytego życia, jakie niosła uprzywilejowana pozycja władców imperium....