Uliczny poligon przyszłych legionów

źródło: Domena Publiczna

Po wydarzeniach w Warszawie brytyjski tygodnik „The Graphic” opublikował 26 listopada 1904 r. notkę prasową i ilustrację, na której przedstawiono rosyjskie wojsko oddające salwę do tłumu robotników na placu Grzybowskim

„Bojówka jest pierwszą próbą socjalistów polskich wprowadzenia do działalności i taktyki czynnika siły fizycznej" – tak Józef Piłsudski rozpoczął wykład o historii Organizacji Bojowej PPS. Jej pierwsze grupy powstały w kwietniu 1904 r. w Warszawie i niedługo później przeszły chrzest bojowy w krwawych demonstracjach.

Dokonania „bojowców" szybko odbiły się szerokim echem w całym zaborze rosyjskim. Pierwszą poważną akcją, prawdziwym chrztem bojowym, była demonstracja na placu Grzybowskim w Warszawie. Sam Piłsudski określał to wydarzenie jako punkt zwrotny w stosunku do poprzednich manifestacji, które „reprezentowały mało elementu siły, ale dużo naiwności, bardziej liczyły na zapał i poświęcenie niż na siłę". Nie ulegało wątpliwości, że prowadzona przez socjalistów walka miała na celu odzyskanie niepodległości, jednak poprzez obrane metody wielu postrzegało ją wówczas jako działalność „terrorystyczną". Nieco zapomniana obecnie organizacja odegrała jednak ważną rolę, stanowiąc swoisty poligon doświadczalny i konsolidując skupionych wokół Piłsudskiego konspiratorów. Miało to swe znaczenie później, w czasie legionowej epopei.

Jednocześnie w dyskusji, jaka rozgorzała po wspomnianej manifestacji, niczym w soczewce odbijają się poglądy różnych stronnictw politycznych i ich programy oraz wizje odbudowy wolnej Polski. Daje ona również asumpt do rozważań nad zasadnością wystąpień zbrojnych czy szerzej – nad polską tradycją powstańczą, o co nieustannie się spieramy.

Napięcie sięgnęło zenitu

Na początku XX wieku społeczeństwo polskie w zaborze rosyjskim wydawało się być pogodzone z losem i przynależnością do imperium Romanowów. Duży...