„Groźny” i jego żołnierze

źródło: AIPN

Eugeniusz Kokolski „Groźny” (na fotografii pierwszy z prawej)

źródło: IPN

Stanisław Buda „Orzeł”

źródło: udostępnione autorowi przez Tadeusza Michalskiego

Żołnierze oddziału „Groźnego” jesienią 1945 r. Na samym dole od lewej leżą: Tadeusz Moszczyński „Szczur”, Bolesław Kamiński „Sor”, Roman Dawicki „Jastrząb”. Powyżej nich (w drugim rzędzie) od lewej: NN, Tadeusz Michalski „Ryś”, Feliks Lisowski „Stawa”, Edward Tuszyński „Jaskółka” (w kapeluszu), Stanisław Buda „Orzeł”, Eugeniusz Kokolski „Groźny”, Józef Burzyński „Żbik” (z akordeonem), Edward Kmieciak „Słoń”

źródło: udostępnione autorowi przez Tadeusza Michalskiego

Żołnierze oddziału „Groźnego” jesienią 1945 r. Od lewej strony stoją: Henryk Karpiński „Tarzan”, Feliks Lisowski „Stawa”, Bolesław Kamiński „Sor”, Józef Burzyński „Żbik” (w tle), Eugeniusz Kokolski „Groźny”, Marian Gołek „Sokół”

źródło: dokument z zasobu Oddziału IPN w Poznaniu

Pierwsze strony książki ewidencyjnej oddziału „Groźnego”. Oprócz wykazu żołnierzy zawiera ona także 53 rozkazy dowódcy oddziału (ostatni datowany na 23 stycznia 1946 r.)

źródło: Archiwum

Stanisław Przybylak „Marianna” (1909 – 1953) ostatni żołnierz „Groźnego”, który poniósł śmierć z rąk funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Żołnierz września 1939 r., akowiec, dezerter z MO

„Wszyscy byli w mundurach oraz byli uzbrojeni w karabiny oraz granaty, mieli na sobie różne plecaki oraz mapniki. Wszyscy byli w młodym wieku. Jedni z nich byli zadowoleni, a drudzy natomiast ponurzy i smutni, wołali jeść chociaż chleba z masłem” – tak o żołnierzach „Groźnego” opowiadała jedna z mieszkanek wsi, w której się zatrzymali

Oddział partyzancki „Groźnego" działał od sierpnia 1945 r. do marca 1946 r. na obszarze województw łódzkiego i poznańskiego. Został utworzony od podstaw przez dwóch podoficerów Wojskowego Sądu Okręgowego w Łodzi – dowódcę warty sierż. Eugeniusza Kokolskiego oraz pracownika sekretariatu kpr. Stanisława Budę. Do końca swojego istnienia oddział pozostał samodzielny i niezależny od jakiejkolwiek innej nadrzędnej struktury konspiracyjnej, choć wielu jego członków było związanych w okresie okupacji z Armią Krajową. Dlatego oddział posługiwał się najczęściej nazwą: Dowództwo AK por. Groźnego. Przez jego szeregi przewinęło się łącznie ok. 200 partyzantów.

Geneza oddziału sięga maja 1945 r. Wtedy właśnie Kokolski („Groźny") i Buda („Orzeł") z grupą kilku znajomych założyli w Łodzi nielegalną organizację, którą nazwali „Niepodległość". Nie godząc się na wprowadzaną w kraju komunistyczną dyktaturę, konspiratorzy zamierzali nawiązać współpracę z polskim rządem w Londynie i planowali przeprowadzenie ucieczki do Europy Zachodniej. Po kilku spotkaniach organizacyjnych, w sierpniu 1945 r., dziewięciu członków „Niepodległości" podjęło ostatecznie decyzję o utworzeniu oddziału zbrojnego, który podjąłby czynną walkę z komunistami z nadzieją, że w niedalekiej przyszłości i tak dojdzie do zbrojnego konfliktu między Związkiem...